Van leerplicht naar leerrecht
Tot nog toe werd De Dag van de Leerplicht gehouden op de derde donderdag in maart: vandaag dus.
Het ministerie van OCW besloot afgelopen november met Ingrado, de landelijke koepel voor leerplicht en RMC (voortijdige schoolverlaters), deze om te zetten naar 20 november. Dat is De Internationale Dag van de Rechten van het Kind. Vandaar ook een naamswijziging van ‘de dag van de leerplicht’ naar ‘de dag van het recht op onderwijs en ontwikkeling’.
Balans schenkt desalniettemin vandaag tóch aandacht aan de voormalige Dag van de Leerplicht en de hierboven genoemde verandering.
Er is in Nederland namelijk nog helemaal geen sprake van recht op onderwijs en ontwikkeling. Zo wordt de Wet passend onderwijs voor vele kinderen en jongeren niet uitgevoerd. Zij krijgen daardoor of geen onderwijs dat hen past, of helemaal geen onderwijs. Het recht om te leren geldt in de praktijk niet voor hen; innovatieve oplossingen daarvoor ontbreken in de dagelijkse schoolpraktijk.
Deze verandering van de dag van leerplicht naar de dag van recht op onderwijs en ontwikkeling, is een stap die niet alleen in een datum, maar ook vooral in wetgeving moet worden verankerd.
Afstandsonderwijs
Interessant is dat nu, juist ten tijde van de corona-pandemie, bewezen wordt dat onderwijs op afstand wél goed mogelijk is. En onderwijs op een andere locatie dan school, waaronder bijvoorbeeld ook afstandsonderwijs thuis, gewoon mogelijk zou moeten zijn. Natuurlijk is het even ‘zoeken’ als je als ouders ineens wordt geconfronteerd met je kind(eren) thuis, waarbij je mogelijkerwijs ook nog thuis moet werken. Maar vaak leiden dit soort situaties juist tot creatieve ideeën en oplossingen. Waar we nu en straks – in het normale leven – op voort kunnen borduren door het bijvoorbeeld als regulier maatwerk open te stellen voor thuiszitters.
Geschiedenis
De Leerplichtwet stamt uit 1900. Daarvoor was kinderarbeid normaal. Vanaf de eeuwwisseling veranderde dat: kinderen werden verplicht tot het volgen van onderwijs. Zo waarborgde deze wet de ontwikkeling van kinderen, en werd kinderarbeid in de ban gedaan. Tot de dag van vandaag geldt deze wet, die de afgelopen decennia almaar werd aangepast om de duur van ‘verplicht’ onderwijs op school te verlengen.
Verzoeken vanuit de samenleving om de wet te wijzigen van onderwijsplicht naar onderwijsrecht vonden geen steun binnen de Haagse politiek.
Recht op onderwijs
Echter in 1990 werd het recht op onderwijs door de verenigde Naties opgenomen in het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK). Internationale verdragen gelden voor Nederland ook maar zijn niet door rechters afdwingbaar, zolang dat niet in eigen nationale wetgeving is uitgewerkt.
Andere landen hebben dit recht op onderwijs wel opgenomen in hun eigen wetgeving. Nederland tot op heden niet: die heeft alleen de leerplichtwet, die vooral is gericht op ‘schoolplicht’. Terwijl het IVRK juist niet alleen het recht op onderwijs aangeeft (art. 28) maar ook waar het onderwijs op gericht moet zijn. En dat houdt meer in dan alleen cognitieve ontwikkeling en prestaties (art 29).
Vanuit de General Comments op dit artikel volgen de volgende – brede – onderwijsdoelstellingen.
Het kind heeft recht op onderwijs dat is gericht op:
- de zo volledig mogelijke ontplooiing van het kind
- het ontwikkelen van talenten, de geestelijke en lichamelijke vermogens van elk kind
- het voorbereiden van het kind op een actief volwassen leven in een vrije samenleving
- respect voor kinder- en mensenrechten
- respect voor de eigen taal, waarden en cultuur en voor andere culturen
- vrede en verdraagzaamheid
- gelijkheid tussen de geslachten
- vriendschap tussen alle volken en groepen
- eerbied voor natuur en milieu
Aanwezigheidsplicht
De huidige leerplichtwet zoals die in Nederland geldt, gaat er vanuit dat kinderen naar school moeten komen om onderwijs te kunnen volgen. Ook al sluit dit onderwijs niet aan bij de ontwikkelings- en/of ondersteuningsbehoefte van álle kinderen. Dat maakt dat de huidige leerplichtwet niet (meer) leidt tot de plicht om te leren, maar tot een plicht om op school aanwezig te zijn. Of je daar als kind nu tot leren komt, of niet. Duizenden kinderen vallen daardoor uit van school en komen thuis te zitten. En dat zijn er veel meer dan nu door beleidsmakers wordt aangenomen ( zie artikel Aantal thuiszitters stijgt opnieuw).
Leerrecht maakt, dat het onderwijs meer wordt ingericht vanuit de behoefte van het kind, gaat uit van de mogelijkheden van kinderen en maakt een einde aan de prestatiedruk, omdat de focus komt te liggen op het ontwikkelingsproces, in plaats van op het resultaat.
Lobby Balans
In oktober 2017 is in het regeerakkoord opgenomen dat ‘het kabinet het wettelijk leerrecht gaat onderzoeken, waarbij ook wordt meegenomen hoe ouders dankzij een wettelijk leerrecht van kinderen meer zeggenschap kunnen krijgen’. In de afgelopen jaren is hier door het ministerie van OCW weinig actie op ondernomen. Ook is zeer de vraag of dit punt (voldoende) zal worden meegenomen in de evaluatie passend onderwijs.
Bij de veldbijeenkomsten en andere momenten waarop het ministerie van OCW informatie verzameld om mee te nemen bij die evaluatie, krijgt het leerrecht (en andere kinderrechten) evenals de rechtspositie van ouders in deze, nog veel te weinig aandacht.
Balans maakt zich in de politieke lobby daarom sterk voor het realiseren van leerrecht en het verbeteren van de rechtspositie van ouders.
Daarbij volgt Balans een zogenaamd ‘twee sporen beleid’. Aan de ene kant, lobbyt de vereniging voor deze voornoemde punten. Aan de andere kant wordt gezorgd voor een zo goed mogelijke informatievoorziening voor ouders, in de vorm van onze BalansAdvieslijn, de regionale bijeenkomsten, het informatiemateriaal, de Balanswebsite en de regionale steunpunten.
Deze activiteiten worden steeds meer uitgebreid en verbeterd, om zoveel mogelijk ouders die nu vastlopen met hun kind op school, verder te kunnen helpen. Berichten die Balans ontvangt vanuit haar leden en doelgroep, worden geregistreerd en geanalyseerd, zodat Balans die mee kan nemen om de lobby kracht bij te zetten.
Dag van het leerrecht op 20 november 2020?
Het mag duidelijk zijn dat Balans het nog te vroeg vindt dat Ingrado in overleg met OCW en minister Slob, nu al heeft besloten om de Dag van de Leerplicht om te dopen naar de naar de Dag van het Recht op Onderwijs en Ontwikkeling en deze wil laten samenvallen met de Internationale Dag van de Rechten van het Kind, op 20 november 2020.
Hiervoor is nog een grote verandering in zienswijze nodig en concrete acties om het Internationale verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK) uit te werken in Nederlandse wetgeving. Daartoe moeten alle betrokken partijen nog een grote draai maken. Zie voor de reactie van Balans op de huidige visie van Ingrado en OCW ook het artikel van Balans over de uitzending van NieuwLicht van 3 maart 2020.
Oudervereniging Balans doet er alles aan om ervoor te zorgen dat de leerplicht kom te vervallen en wordt vervangen door leer- en ontwikkelrecht voor ieder kind. In, of buiten school.
Reageren op dit artikel? Dat kan via social media, of via ons contactformulier.